Người mắc rối loạn thần kinh thực vật thường trải qua nhiều triệu chứng mơ hồ nhưng dai dẳng như tim đập nhanh, chóng mặt, mệt mỏi, khó thở, ra mồ hôi nhiều, cảm giác lo lắng không rõ lý do hoặc mất ngủ kéo dài. Những dấu hiệu này dễ khiến người bệnh lo lắng và thường phải đi khám ở nhiều chuyên khoa khác nhau nhưng vẫn không tìm ra nguyên nhân rõ ràng. Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc và điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng hợp lý giữ vai trò quan trọng trong việc cải thiện triệu chứng và giúp hệ thần kinh trở nên ổn định hơn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa dinh dưỡng và rối loạn thần kinh thực vật. Đồng thời cũng cũng trả lời câu hỏi về rối loạn thần kinh thực vật nên ăn gì, giới thiệu những nhóm thực phẩm nên ưu tiên để hỗ trợ cơ thể phục hồi tốt hơn.
Rối loạn thần kinh thực vật (Autonomic Nervous System Disorders) là tình trạng mất cân bằng trong hoạt động của hệ thần kinh thực vật, còn gọi là autonomic nervous system (ANS). Đây là hệ thống điều khiển các chức năng vô thức của cơ thể như nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, tiết mồ hôi, huyết áp và thân nhiệt.
Người mắc rối loạn thần kinh thực vật thường than phiền về các triệu chứng mơ hồ nhưng dai dẳng như tim đập nhanh, chóng mặt, mệt mỏi, khó thở, ra mồ hôi nhiều, cảm giác lo lắng vô cớ hoặc mất ngủ.
Bên cạnh điều trị bằng thuốc và điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng hợp lý có vai trò rất quan trọng trong việc cải thiện triệu chứng và hỗ trợ ổn định hoạt động của hệ thần kinh.
Chế độ ăn uống tác động trực tiếp lên chức năng hệ thần kinh và hệ nội tiết. Hai hệ này liên kết chặt chẽ trong việc điều hòa stress và năng lượng của cơ thể.
Chế độ ăn uống có vai trò quan trọng với rối loạn thần kinh thực vật (Nguồn: Sưu tầm)
Một số nhóm chất dinh dưỡng có thể làm dịu hoặc kích thích hệ thần kinh thực vật, tùy thuộc vào loại thực phẩm được sử dụng. Cụ thể:
Ngoài ra, tình trạng thiếu năng lượng, ăn kiêng quá mức hoặc thường xuyên bỏ bữa cũng khiến hệ thần kinh dễ bị kích thích quá mức và làm rối loạn chức năng điều hòa tự động của cơ thể.
Một nghiên cứu của Novak năm 2011 cho thấy chế độ ăn cân bằng giúp giảm tần suất và mức độ các triệu chứng ở bệnh nhân rối loạn thần kinh tự chủ, đặc biệt trong các trường hợp hạ huyết áp tư thế và mệt mỏi mạn tính.
Đây là phần rất quan trọng trong quá trình hỗ trợ điều trị. Mục tiêu là lựa chọn các nhóm thực phẩm giúp ổn định hệ thần kinh, duy trì năng lượng và hạn chế dao động đường huyết quá mức.
Protein là nguyên liệu chính để tái tạo mô thần kinh, cơ và các enzyme của cơ thể. Thiếu protein có thể khiến cơ thể suy nhược, giảm sức bền và ảnh hưởng đến hoạt động chuyển hóa năng lượng của hệ thần kinh.
Tiếp nhận đủ protein mỗi ngày là rất quan trọng để cung cấp axit amin giúp hỗ trợ hệ thần kinh (Nguồn: Sưu tầm)
Các nguồn protein nên được ưu tiên bao gồm:
Nếu ăn chay, người bệnh nên kết hợp đa dạng các loại đạm thực vật từ hạt, đậu và ngũ cốc nguyên cám để đảm bảo đủ các acid amin thiết yếu.
Một bữa ăn giàu protein vào buổi sáng giúp ổn định đường huyết và năng lượng cho hệ thần kinh, hạn chế cảm giác mệt mỏi, run tay hoặc hồi hộp thường gặp ở người rối loạn thần kinh thực vật.
Người bị rối loạn thần kinh thực vật nên tiêu thụ chất béo lành mạnh (Nguồn: Sưu tầm)
Không phải mọi loại chất béo đều có hại. Chất béo lành mạnh là thành phần quan trọng trong cấu trúc màng tế bào thần kinh và tham gia vào quá trình tổng hợp hormone. Các loại chất béo có lợi cho hệ thần kinh gồm:
Nghiên cứu của Larrieu và Layé năm 2018 cho thấy chế độ ăn giàu omega 3 giúp cải thiện chức năng nhận thức và giảm triệu chứng lo âu, trầm cảm. Đây đều là những biểu hiện thường đi kèm rối loạn thần kinh thực vật.
Vitamin nhóm B giữ vai trò chủ chốt trong chuyển hóa năng lượng và hoạt động của hệ thần kinh trung ương, gọi là central nervous system (CNS).
Bổ sung đầy đủ vitamin nhóm B (Nguồn: Sưu tầm)
Một số vitamin quan trọng gồm:
Nguồn thực phẩm giàu vitamin nhóm B bao gồm thịt nạc, cá, trứng, sữa, ngũ cốc nguyên hạt, đậu nành và rau bina (spinach). Người ăn chay có thể cần bổ sung thêm vitamin B12 dạng viên theo hướng dẫn của bác sĩ.
Theo Kennedy năm 2016, việc bổ sung vitamin nhóm B cho người có stress mạn tính hoặc rối loạn hệ thần kinh tự chủ giúp giảm mệt mỏi, cải thiện khả năng tập trung và giảm triệu chứng lo âu.
Rau xanh và trái cây tươi cung cấp nhiều chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin E, beta carotene cùng với các khoáng chất quan trọng như magie và kali. Tất cả đều hỗ trợ hệ thần kinh hoạt động ổn định và bền bỉ.
Một số vai trò nổi bật:
Tăng cường rau xanh và trái cây tươi (Nguồn: Sưu tầm)
Rau củ xanh đậm như cải bó xôi, rau bina cùng với trái cây như cam, táo, kiwi, dâu tây nên có mặt thường xuyên trong các bữa ăn chính và bữa phụ. Một khẩu phần khoảng bốn trăm đến năm trăm gam rau củ quả mỗi ngày là mức khuyến nghị hợp lý để hỗ trợ hệ tim mạch và thần kinh vận hành trơn tru.
Bên cạnh những thực phẩm nên tăng cường, người bệnh cũng cần lưu ý các nhóm nên hạn chế để tránh kích thích hệ thần kinh quá mức.
Caffeine có trong cà phê, trà đặc, nước tăng lực. Chất này kích thích hệ thần kinh giao cảm, làm tăng nhịp tim và huyết áp, đồng thời tạo cảm giác bồn chồn khó chịu. Người mắc rối loạn thần kinh thực vật nên giới hạn lượng caffeine dưới một trăm miligam mỗi ngày, tương đương một ly cà phê nhỏ.
Nếu thường xuyên gặp tình trạng hồi hộp, tim đập nhanh hoặc bồn chồn, người bệnh có thể chuyển sang dùng cà phê đã tách cafein hoặc trà thảo mộc.
Nawrot và cộng sự năm 2003 ghi nhận rằng tiêu thụ caffeine trên bốn trăm miligam mỗi ngày có liên quan đến mất ngủ, lo âu và rối loạn nhịp tim nhẹ ở những người nhạy cảm.
Rượu và các chất kích thích như nicotine, thuốc lá điện tử, nước tăng lực có thể gây giãn mạch, làm rối loạn huyết áp, gây mất ngủ và ảnh hưởng đến chức năng thần kinh tự chủ. Rượu còn làm giảm hấp thu vitamin nhóm B, đặc biệt là vitamin B1 và B12. Điều này khiến triệu chứng mệt mỏi, run tay và chóng mặt trở nên nặng nề hơn.
Tránh uống rượu bia (Nguồn: Sưu tầm)
Theo O’Connor và Schlesinger năm 2018, việc ngừng dùng rượu hoàn toàn trong ít nhất tám tuần giúp cải thiện huyết áp và nhịp tim ở nhóm bệnh nhân có rối loạn thần kinh thực vật liên quan đến stress.
Đường tinh luyện và carbohydrate hấp thu nhanh như bánh ngọt, nước ngọt có gas, snack khiến đường huyết dao động mạnh. Hệ quả là cơ thể mệt mỏi, dễ cáu gắt và tim đập nhanh.
Thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều chất bảo quản, hàm lượng natri cao và chất béo bão hòa. Các yếu tố này có thể làm gia tăng phản ứng viêm và rối loạn chức năng mạch máu.
Một số lời khuyên thực tế:
Chế độ ăn chỉ là một phần trong quá trình hồi phục của người rối loạn thần kinh thực vật. Người bệnh nên gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc bác sĩ tâm thần khi xuất hiện các dấu hiệu sau:
Bác sĩ có thể:
Nếu bạn gặp khó khăn khi xây dựng thực đơn, hãy tìm đến chuyên gia dinh dưỡng để được thiết kế khẩu phần cụ thể phù hợp với thể trạng và bệnh lý hiện có.
Rối loạn thần kinh thực vật không phải là bệnh “vô hình” hay chỉ là do lo nghĩ nhiều. Đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể và hệ thần kinh tự chủ đang mất cân bằng. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý, kết hợp với nghỉ ngơi đầy đủ, thiền, vận động nhẹ nhàng và quản lý stress lành mạnh chính là nền tảng hỗ trợ tự nhiên và an toàn giúp cơ thể dần khôi phục trạng thái ổn định.
Tại Phòng khám Tâm lý và Tâm thần Đức Tâm An, chúng tôi không chỉ dừng lại ở việc kê đơn thuốc. Bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện từ triệu chứng cơ thể, giấc ngủ, mức độ lo âu cho đến yếu tố dinh dưỡng và lối sống. Từ đó xây dựng phác đồ cá nhân hóa, có thể bao gồm điều chỉnh dinh dưỡng, luyện tập, trị liệu tâm lý và điều trị bằng thuốc nếu cần.
Nếu bạn đang băn khoăn không biết triệu chứng của mình có phải rối loạn thần kinh thực vật hay không, hoặc đã thay đổi lối sống nhưng vẫn mệt mỏi, hồi hộp, khó ngủ, hãy cân nhắc gặp bác sĩ chuyên khoa sớm. Đức Tâm An luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trong hành trình lấy lại sự cân bằng cho cơ thể và hệ thần kinh. Hãy liên hệ với phòng khám để được bác sĩ tư vấn và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp với chính bạn.
Đặt lịch hẹn ngay hôm nay để được tư vấn và điều trị một cách toàn diện và khoa học!
Tư vấn chuyên môn bài viết: ThS.BSNT. Bùi Thanh Tùng – Phòng khám Đức Tâm An
Thức giấc giữa đêm và khó ngủ lại là tình trạng mà rất nhiều người gặp phải. Nếu chỉ xảy ra thỉnh thoảng, điều này hoàn toàn bình thường. Nhưng khi nó xuất hiện lặp đi lặp lại, bạn có thể bị gián đoạn giấc ngủ, từ đó gây mệt mỏi, mất tập trung và […]
Lo âu (anxiety) là cảm xúc bình thường và cần thiết khi chúng ta đối diện với áp lực, nguy hiểm hoặc tình huống quan trọng. Tuy nhiên, khi lo âu quá mức, kéo dài hoặc trở thành rối loạn, nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sức khỏe tinh thần. […]
Trong cuộc sống hiện đại luôn tồn tại nhiều áp lực, stress đã trở thành người bạn đồng hành mà không ai mong muốn. Khi căng thẳng kéo dài, cả cơ thể và tâm trí đều bị đặt vào trạng thái hoạt động quá mức. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể […]
Khi căng thẳng, rất nhiều người có thói quen tìm đến bánh kẹo, trà sữa hay socola như một “liều xoa dịu tinh thần”. Cảm giác ngọt lan trên đầu lưỡi thực sự khiến ta thư giãn tức thì, như thể mọi áp lực tạm thời tan biến. Nhưng liệu vị ngọt ấy có thực […]
