Suy nhược thần kinh là một trong những rối loạn thường gặp trong cuộc sống hiện đại, khi con người phải đối mặt với quá nhiều áp lực về công việc, học tập và các mối quan hệ. Nhiều người nghĩ rằng chỉ là “mệt mỏi do căng thẳng”, nhưng thực tế suy nhược thần kinh là một bệnh lý tâm thần kinh cần được nhận biết và điều trị đúng cách. Nếu không được can thiệp sớm, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần, thể chất và chất lượng cuộc sống của người mắc.
Suy nhược thần kinh (Neurasthenia) là một rối loạn tâm thần đặc trưng bởi tình trạng mệt mỏi kéo dài, giảm năng lượng, khó tập trung, rối loạn giấc ngủ và dễ bị kích thích cảm xúc. Bệnh không xuất phát từ một nguyên nhân cơ thể cụ thể nào, mà là hậu quả của sự căng thẳng tâm lý – thần kinh quá mức trong thời gian dài.
Thường xuất hiện sau các căng thẳng tâm lý, áp lực công việc, học tập kéo dài, hoặc do lối sống không lành mạnh (Nguồn: Sưu tầm)
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, ICD-10, mã F48.0), suy nhược thần kinh được mô tả là “một trạng thái mệt mỏi tinh thần kéo dài, sau một nỗ lực trí óc hoặc cảm xúc nhỏ, đi kèm với đau đầu, mất ngủ, giảm hiệu suất làm việc và khó thư giãn.” Tuy nhiên, trong hệ thống DSM-5 của Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, thuật ngữ “neurasthenia” không còn được sử dụng chính thức, mà được xếp vào nhóm “Rối loạn cơ thể hóa hoặc rối loạn liên quan stress” (Somatic symptom and related disorders) – phản ánh quan điểm hiện đại hơn rằng đây là sự kết hợp giữa căng thẳng tâm lý, yếu tố sinh học và hành vi ứng phó không hiệu quả (APA, 2022).
Suy nhược thần kinh thường bị nhầm lẫn với rối loạn trầm cảm hoặc rối loạn lo âu lan tỏa, do có các triệu chứng tương đồng như mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, giảm tập trung và căng thẳng kéo dài. Tuy nhiên, vẫn có những điểm khác biệt quan trọng:
| Đặc điểm | Suy nhược thần kinh | Trầm cảm | Lo âu lan tỏa |
| Cảm xúc chủ đạo | Mệt mỏi, dễ cáu gắt, giảm sức chịu đựng | Buồn bã, mất hứng thú, vô vọng | Lo lắng dai dẳng, sợ hãi mơ hồ |
| Năng lượng | Mất năng lượng sau hoạt động trí óc hoặc cảm xúc | Thiếu năng lượng toàn thời gian | Căng thẳng, bồn chồn |
| Giấc ngủ | Dễ mất ngủ, ngủ không sâu | Mất ngủ hoặc ngủ nhiều | Mất ngủ do lo nghĩ |
| Nguyên nhân | Căng thẳng kéo dài, làm việc quá sức | Mất cân bằng sinh học, sang chấn tâm lý | Lo âu quá mức không kiểm soát |
| Tư duy | Vẫn còn động lực, nhưng dễ kiệt sức | Mất động lực, tự ti, ý nghĩ vô dụng | Lo lắng về tương lai, dễ hoảng sợ |
Do đó, suy nhược thần kinh là một rối loạn nhẹ hơn, thiên về mệt mỏi thần kinh – cảm xúc, nhưng nếu không được điều trị, có thể tiến triển thành trầm cảm hoặc rối loạn lo âu mạn tính.
Suy nhược thần kinh thường có tính đa nguyên nhân, tức là kết hợp giữa yếu tố tâm lý, sinh học và xã hội.
Căng thẳng kéo dài (Nguồn: Sưu tầm)
Áp lực công việc, học tập, xung đột trong gia đình, hoặc chăm sóc người bệnh mạn tính… khiến hệ thần kinh phải “hoạt động quá công suất”. Về lâu dài, hệ trục thần kinh – nội tiết (HPA axis) bị kích hoạt quá mức, làm giảm khả năng tự điều hòa stress (McEwen, 2017).
Thiếu ngủ, đảo lộn nhịp sinh học, hoặc làm việc ca đêm làm giảm khả năng hồi phục của não bộ, dẫn đến tình trạng “não kiệt sức” (neural fatigue).
Người cầu toàn, nhạy cảm, trách nhiệm cao, hoặc có xu hướng kìm nén cảm xúc dễ bị suy nhược thần kinh hơn, do họ thường chịu stress nội tâm lớn nhưng ít chia sẻ.
Một số bệnh mạn tính (viêm dạ dày, cường giáp, thiếu máu, viêm gan, v.v.) hoặc lạm dụng cà phê, rượu, nicotin có thể làm nặng thêm tình trạng mệt mỏi thần kinh.
Trong xã hội hiện đại, “văn hóa hiệu suất” (performance culture) khiến con người luôn bị áp lực phải thành công, phải năng suất, dẫn đến stress mạn tính và mất cân bằng tâm – sinh lý (Han, 2020).
Triệu chứng suy nhược thần kinh có thể chia thành 3 nhóm chính:
Đau đầu vùng trán (Nguồn: Sưu tầm)
Mất ngủ (Nguồn: Sưu tầm)
Nếu không được phát hiện và can thiệp, suy nhược thần kinh có thể ảnh hưởng đáng kể đến cả chất lượng sống và sức khỏe tâm thần lâu dài.
Người bệnh thường thiếu tập trung, dễ kiệt sức, làm việc kém hiệu quả. Một nghiên cứu tại Trung Quốc cho thấy suy nhược thần kinh chiếm tới 16% trong các nguyên nhân khiến nhân viên phải nghỉ việc tạm thời do stress nghề nghiệp (Zhang et al., 2019).
Cảm xúc thất thường, dễ cáu gắt hoặc thu mình khiến mối quan hệ gia đình – xã hội xấu đi. Điều này lại tạo thêm stress, hình thành vòng xoắn bệnh lý: stress – mệt mỏi – xung đột – tăng stress.
Nếu kéo dài, người bệnh dễ rơi vào:
Các nghiên cứu thần kinh học cho thấy tình trạng stress kéo dài làm giảm thể tích hồi hải mã (hippocampus) – vùng não chịu trách nhiệm về trí nhớ và điều hòa cảm xúc (Sapolsky, 2015).
Stress mạn tính liên quan đến tăng nguy cơ tim mạch, rối loạn tiêu hóa, rối loạn miễn dịch, thậm chí làm nặng thêm các bệnh mạn tính khác (Chrousos, 2009).
Điều trị suy nhược thần kinh cần kết hợp toàn diện giữa liệu pháp tâm lý, điều chỉnh lối sống và thuốc (nếu cần thiết).
Bổ sung protein (Nguồn: Sưu tầm)
Thuốc không phải là giải pháp duy nhất, nhưng có thể cần thiết trong một số trường hợp:
Suy nhược thần kinh không chỉ là “mệt mỏi đơn thuần”, mà là một rối loạn tâm thần chức năng có thật, phản ánh sự kiệt quệ của hệ thần kinh sau thời gian chịu áp lực dài. Nếu được phát hiện sớm, điều chỉnh lối sống và điều trị đúng cách, hầu hết bệnh nhân phục hồi hoàn toàn, lấy lại năng lượng, khả năng tập trung và hứng thú trong cuộc sống.
Điều quan trọng là đừng xem nhẹ những dấu hiệu mệt mỏi kéo dài, dễ kích thích, mất ngủ hoặc suy giảm hiệu quả làm việc. Việc chủ động thăm khám chuyên khoa Tâm thần – Tâm lý sớm là bước đầu tiên giúp cơ thể và tâm trí được “nạp lại năng lượng” một cách bền vững.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp những dấu hiệu nghi ngờ suy nhược thần kinh, đừng chờ đợi cho đến khi cơ thể kiệt sức mới tìm cách hồi phục. Hãy chủ động lắng nghe bản thân và tìm đến Phòng khám Tâm lý Tâm thần Đức Tâm An để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám, tư vấn và điều trị phù hợp.
Đặt lịch hẹn ngay hôm nay để được tư vấn và điều trị một cách toàn diện và khoa học!
Điều trị và phục hồi rối loạn phân ly là một quá trình cần sự kiên trì, kết hợp giữa can thiệp chuyên môn và hỗ trợ tâm lý toàn diện. Đây là rối loạn tâm thần phức tạp, thường xuất hiện sau sang chấn hoặc căng thẳng kéo dài, khiến người bệnh tách rời […]
Rối loạn phân ly có nguy hiểm không là câu hỏi khiến nhiều người lo lắng khi chứng kiến bản thân hoặc người thân có những thay đổi bất thường về cảm xúc, hành vi và nhận thức. Đây là một dạng rối loạn tâm thần xảy ra khi tâm trí tách rời khỏi thực […]
Rối loạn phân ly là một dạng rối loạn tâm thần phức tạp, trong đó người bệnh có thể tách rời khỏi cảm xúc, ký ức hoặc cảm giác về bản thân như một cơ chế tự bảo vệ khi chịu sang chấn tâm lý quá lớn. Nhiều người bị rối loạn phân ly thường […]
Không chỉ người lớn mới biết căng thẳng – trẻ em cũng có thể bị stress khi phải chịu áp lực học tập, kỳ vọng từ cha mẹ hay mâu thuẫn với bạn bè. Nhiều khi con trở nên dễ cáu gắt, thu mình hoặc hay than mệt, nhưng cha mẹ lại nghĩ đó chỉ […]
