Mang thai là hành trình thiêng liêng nhưng cũng đi kèm nhiều áp lực thể chất và tinh thần. Những thay đổi nội tiết, lo lắng về sức khỏe thai nhi, gánh nặng tài chính hay mối quan hệ gia đình đều có thể khiến mẹ bầu rơi vào trạng thái căng thẳng. Stress khi mang thai nếu kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn để lại hệ lụy nghiêm trọng cho sự phát triển của bé. Trong bài viết này, Phòng khám Tâm lý – Tâm thần Đức Tâm An sẽ giúp bạn nhận biết sớm dấu hiệu stress khi mang thai, tìm hiểu nguyên nhân, tác động đối với mẹ và thai nhi, đồng thời đưa ra giải pháp hiệu quả để mẹ bầu giữ tinh thần an yên trong suốt thai kỳ.
Dấu hiệu nhận biết mẹ bầu đang bị stress
Mẹ bầu bị stress có thể biểu hiện qua sự thay đổi tâm lý và cảm xúc (Nguồn: Sưu tầm)
Stress khi mang thai có thể biểu hiện qua nhiều khía cạnh:
- Tâm trạng thay đổi thất thường, dễ cáu gắt hoặc buồn bã không rõ nguyên nhân.
- Rối loạn giấc ngủ, khó ngủ, ngủ chập chờn hoặc thức dậy nhiều lần trong đêm.
- Cảm giác mệt mỏi kéo dài dù đã nghỉ ngơi.
- Thay đổi thói quen ăn uống, có thể chán ăn hoặc ăn quá nhiều.
- Giảm khả năng tập trung, hay quên và mất động lực.
- Xuất hiện triệu chứng thể chất như đau đầu, tim đập nhanh, khó thở.
- Lo lắng quá mức về sức khỏe của bản thân và em bé.
Nếu những biểu hiện này kéo dài trên hai tuần và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, đó là dấu hiệu cần được quan tâm đặc biệt.
Những nguyên nhân thường gặp gây stress ở phụ nữ mang thai
Một số yếu tố thường dẫn đến tình trạng stress khi mang thai gồm:
- Thay đổi nội tiết tố khiến cảm xúc trở nên thất thường.
- Lo lắng về sự an toàn và sự phát triển của thai nhi, nhất là với mẹ mang thai lần đầu hoặc từng có tiền sử sảy thai.
- Áp lực về công việc, tài chính, nghỉ thai sản làm giảm thu nhập.
- Mâu thuẫn trong gia đình, thiếu sự chia sẻ từ chồng hoặc người thân.
- Tự ti với ngoại hình khi cân nặng và vóc dáng thay đổi.
- Thiếu kiến thức và kỹ năng chăm sóc thai kỳ.
Stress khi mang thai ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe mẹ bầu?
Căng thẳng ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất (Nguồn: Sưu tầm)
Stress kéo dài trong thai kỳ không chỉ làm tinh thần sa sút mà còn gây hại cho sức khỏe thể chất:
- Tăng nguy cơ sinh non, nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ này có thể cao gấp đôi so với người không bị stress.
- Tăng khả năng sinh con nhẹ cân, đặc biệt khi mẹ trải qua sự kiện căng thẳng nghiêm trọng.
- Gây rối loạn huyết áp, nguy cơ tiền sản giật và các biến chứng thai kỳ.
- Làm trầm trọng thêm tình trạng ốm nghén, rối loạn tiêu hóa và suy giảm miễn dịch.
- Tăng khả năng trầm cảm sau sinh, ước tính có khoảng 8 đến 13 phần trăm phụ nữ gặp phải.
Stress thai kỳ tác động ra sao đến sự phát triển của thai nhi?
Stress khi mang thai không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn để lại hệ quả lâu dài đối với bé:
- Hormone cortisol từ mẹ có thể đi qua nhau thai, tác động đến sự phát triển não bộ của trẻ.
- Tăng nguy cơ sinh non, nhẹ cân hoặc mắc dị tật bẩm sinh.
- Trẻ có nguy cơ cao gặp khó khăn trong kiểm soát cảm xúc, dễ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý, tự kỷ hoặc chậm phát triển ngôn ngữ.
- Ảnh hưởng sức khỏe thể chất lâu dài, tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp, dị ứng và rối loạn tâm thần thời thơ ấu.
- Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng stress trong thai kỳ có thể tác động đến telomere, khiến tế bào của trẻ lão hóa sớm hơn, làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính và giảm tuổi thọ.
Khi nào stress khi mang thai trở nên nguy hiểm?
Stress ở mức nhẹ là bình thường nhưng cần cảnh giác nếu:
- Mất ngủ kéo dài liên tục trên hai tuần.
- Thường xuyên buồn bã, tuyệt vọng, khóc không kiểm soát.
- Không còn hứng thú với bất kỳ hoạt động nào.
- Xuất hiện ý nghĩ tiêu cực, muốn làm hại bản thân hoặc thai nhi.
- Gặp triệu chứng thể chất nghiêm trọng như đau ngực, khó thở, co thắt tử cung.
Trong những tình huống này, mẹ bầu nên tìm gặp bác sĩ sản khoa hoặc chuyên gia tâm lý ngay để được hỗ trợ kịp thời.
Các biện pháp giúp mẹ bầu giảm căng thẳng và giữ tinh thần thoải mái
Mẹ bầu tập yoga mang lại nhiều lợi ích cho cả mẹ và bé (Nguồn: Sưu tầm)
Một số giải pháp an toàn và hiệu quả gồm:
- Tập luyện nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, bơi lội để giảm căng thẳng và cải thiện giấc ngủ.
- Thực hành hít thở sâu, thiền định hoặc mindfulness để ổn định cảm xúc.
- Ngủ đủ giấc, thiết lập thói quen ngủ đều đặn và tránh thức khuya.
- Ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ dưỡng chất, uống nhiều nước và chia nhỏ bữa ăn.
- Chia sẻ cảm xúc với người thân, tham gia nhóm hỗ trợ dành cho mẹ bầu.
- Tham gia lớp tiền sản hoặc gặp chuyên gia tư vấn để bổ sung kiến thức và giải tỏa lo lắng.
- Giới hạn tiếp xúc với thông tin tiêu cực trên mạng xã hội hoặc truyền thông.
Vai trò của gia đình trong việc giúp mẹ bầu vượt qua stress
Gia đình, đặc biệt là người chồng, có vai trò rất lớn trong việc giúp mẹ bầu giảm bớt căng thẳng:
- Lắng nghe và chia sẻ cùng mẹ, tạo cảm giác được thấu hiểu.
- Đồng hành trong các buổi khám thai để mẹ cảm thấy yên tâm hơn.
- Hỗ trợ công việc nhà, giảm bớt gánh nặng cho mẹ.
- Duy trì môi trường sống ấm áp, hạn chế mâu thuẫn và căng thẳng.
Nghiên cứu cho thấy sự hỗ trợ từ chồng và gia đình có thể giảm đến 40 phần trăm nguy cơ trầm cảm sau sinh.
Khi nào mẹ bầu cần gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý?
Mẹ bầu nên gặp bác sĩ ngay nếu có dấu hiệu tâm lý (Nguồn: Sưu tầm)
Mẹ bầu nên tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý trong các trường hợp:
- Cảm thấy stress không thể kiểm soát dù đã áp dụng nhiều biện pháp.
- Xuất hiện triệu chứng rối loạn lo âu hoặc trầm cảm.
- Có ý nghĩ tự làm hại bản thân hoặc làm hại thai nhi.
- Xuất hiện cơn hoảng loạn, khó thở hoặc mất tập trung nghiêm trọng.
- Stress ảnh hưởng nặng nề đến sinh hoạt và công việc hàng ngày.
Nhiều bệnh viện và phòng khám hiện đã có dịch vụ tư vấn tâm lý cho phụ nữ mang thai. Việc can thiệp sớm sẽ giúp bảo vệ sức khỏe cả mẹ và bé.
Stress khi mang thai là tình trạng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Việc nhận diện sớm dấu hiệu, tìm hiểu nguyên nhân, áp dụng biện pháp phòng tránh và có sự đồng hành của gia đình sẽ giúp mẹ bầu giữ được tinh thần thoải mái. Trong những trường hợp stress nghiêm trọng, hãy tìm đến chuyên gia để được hỗ trợ kịp thời. Một thai kỳ an lành không chỉ cần chăm sóc thể chất mà còn cần nuôi dưỡng sức khỏe tinh thần.
Nếu bạn hoặc người thân đang gặp stress khi mang thai, hãy liên hệ với Phòng khám Đức Tâm An để được hỗ trợ kịp thời. Chăm sóc sức khỏe tinh thần chính là cách tốt nhất để bảo vệ mẹ và bé trong giai đoạn ý nghĩa này!
Liên hệ tư vấn bởi Phòng khám Tâm lý – Tâm thần Đức Tâm An:
Đặt lịch hẹn ngay hôm nay để được tư vấn và điều trị một cách toàn diện và khoa học!
Tài liệu tham khảo
- Borders, A. E. B., Grobman, W. A., Amsden, L. B., & Holl, J. L. (2007). Chronic stress and low birth weight neonates in a low-income urban population. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 196(5), 540.e1–540.e6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17466694/
- Dunkel Schetter, C. (2011). Psychological science on pregnancy: stress processes, biopsychosocial models, and emerging research issues. Annual Review of Psychology, 62, 531–558. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.031809.130727
- Field, T., Diego, M., & Hernandez-Reif, M. (2006). Prenatal depression effects and interventions: A review. Infant Behavior and Development, 29(3), 445–455. https://doi.org/10.1016/j.infbeh.2006.03.003
- Glover, V. (2014). Maternal depression, anxiety and stress during pregnancy and child outcome; what needs to be done. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 28(1), 25–35. https://doi.org/10.1016/j.bpobgyn.2013.08.017
- National Institutes of Health. (2023). Stress during pregnancy. U.S. Department of Health & Human Services. https://www.nichd.nih.gov/health/topics/pregnancy/conditioninfo/stress
- O’Donnell, K. J., & Meaney, M. J. (2017). Fetal origins of mental health: The developmental origins of health and disease hypothesis. American Journal of Psychiatry, 174(4), 319–328. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2016.16020138
- Sandman, C. A., Davis, E. P., Buss, C., & Glynn, L. M. (2011). Exposure to prenatal psychobiological stress exerts programming influences on the mother and her fetus. Neuroendocrinology, 95(1), 8–21. https://doi.org/10.1159/000327017
- Wadhwa, P. D., Buss, C., Entringer, S., & Swanson, J. M. (2009). Developmental origins of health and disease: Brief history of the approach and current focus on epigenetic mechanisms. Seminars in Reproductive Medicine, 27(5), 358–368. https://doi.org/10.1055/s-0029-1237424
- Wired. (2011). Stress in pregnancy shortens offspring’s lifespan — by altering telomeres. Retrieved from https://www.wired.com/2011/08/telomere-stress/
