Bệnh OCD có chữa được không? Giải đáp từ bác sĩ và cách điều trị hiệu quả

Nhiều người mắc OCD (rối loạn ám ảnh cưỡng chế) thường lo lắng không biết bệnh OCD có chữa được không khi những ám ảnh và hành vi lặp lại ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống. Thực tế, với chẩn đoán đúng và trị liệu phù hợp, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát triệu chứng, lấy lại sự bình an trong tâm trí và chất lượng sống tích cực hơn.

Bệnh OCD là gì?

Bệnh OCD (Rối loạn ám ảnh cưỡng chế) (Nguồn: Sưu tầm)

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD, Obsessive-Compulsive Disorder), là một rối loạn tâm thần được đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ý nghĩ ám ảnh không mong muốn tái diễn và các hành vi cưỡng bức lặp lại nhằm giảm bớt lo âu gây ra bởi các ý nghĩ đó mà họ cảm thấy thôi thúc phải lặp đi lặp lại nhiều lần.

Bệnh OCD có chữa được không?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một rối loạn mạn tính phổ biến. Mặc dù OCD thường được coi là một tình trạng mạn tính, có xu hướng “thâm nhập và suy giảm theo thời gian”, nhưng nó có thể được điều trị hiệu quả để kiểm soát triệu chứng và cải thiện tình trạng của người bệnh.

Các phương pháp điều trị OCD hiện nay

• Thuốc: Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs) thường được kê đơn để giúp giảm triệu chứng OCD. Để đạt hiệu quả, có thể cần liều cao hơn so với điều trị trầm cảm và có thể mất tới 8-12 tuần để thuốc phát huy tác dụng.
• Tâm lý trị liệu: Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) được sử dụng là phơi nhiễm và ngăn ngừa phản ứng (Exposure and Response Prevention – EX/RP). EX/RP bao gồm việc đối diện với tình huống kích hoạt cưỡng chế (ví dụ: chạm vào vật bẩn) nhưng sau đó ngăn chặn hành vi cưỡng chế thường thấy (ví dụ: rửa tay).
• Các biện pháp can thiệp khác: Có thể hướng dẫn người bệnh cách kiểm soát căng thẳng và lo lắng liên quan đến OCD bằng các chiến lược đối phó tích cực, bao gồm tạo lịch ngủ đúng giờ, tập thể dục đều đặn và ăn uống lành mạnh.

Cần làm gì khi mắc OCD?

Điều quan trọng nhất là phải xác định chẩn đoán và điều trị từ chuyên gia sức khỏe tâm thần (mental health professional).

• Chuyên gia sẽ chẩn đoán OCD dựa trên sự hiện diện của ám ảnh (obsessions) và cưỡng chế (compulsions) và mức độ ảnh hưởng của chúng đến cuộc sống hàng ngày.
• Triệu chứng cần thiết cho chẩn đoán bao gồm những suy nghĩ, hình ảnh, thôi thúc tái diễn và dai dẳng gây lo lắng hoặc căng thẳng và các hành vi cưỡng chế lặp đi lặp lại nhằm giảm bớt lo lắng.
• Các triệu chứng này phải tồn tại một khoảng thời gian (ví dụ: mất hơn một giờ mỗi ngày) hoặc gây ra sự suy giảm chức năng đáng kể trong công việc, xã hội hoặc các lĩnh vực quan trọng khác.

Bên cạnh việc tuân thủ liệu trình chuyên nghiệp, người bệnh có thể áp dụng các chiến lược đối phó tích cực và thay đổi lối sống để kiểm soát căng thẳng và lo lắng liên quan đến OCD:

1- Ứng phó với suy nghĩ xâm nhập (Dealing with Intrusive Thoughts)

Khi các suy nghĩ, cảm giác khó khăn (những thứ có thể “quấn lấy chúng ta”) xuất hiện, các kỹ thuật giúp “tháo gỡ” (unhook) có thể được áp dụng:

• Nhận biết: Nhận thấy rằng một suy nghĩ hoặc cảm giác đã “quấn lấy” bạn.
• Gọi tên: Gọi tên suy nghĩ hoặc cảm giác đó. Bắt đầu bằng cách thầm nhủ, “Đây là một suy nghĩ,” hoặc “Đây là một cảm giác”. Việc thêm từ “Tôi nhận thấy” (I notice) có thể giúp tháo gỡ cảm xúc mạnh mẽ hơn (ví dụ: “Tôi nhận thấy bụng mình đang thắt lại”).
• “Dọn chỗ” (Making Room): Thay vì cố gắng đẩy lùi những suy nghĩ và cảm giác đau đớn, hãy cho phép cảm giác hoặc suy nghĩ đau đớn đến và đi giống như thời tiết. Bằng cách không chiến đấu với suy nghĩ hoặc cảm giác đó, bạn sẽ có nhiều thời gian và năng lượng hơn để tương tác với thế giới xung quanh, hành động theo các giá trị và làm những điều quan trọng với bản thân.

2- Chiến lược sức khỏe tổng thể

Hướng dẫn cho bệnh nhân cách quản lý căng thẳng và lo lắng bằng các chiến lược đối phó tích cực:

• Tạo lịch ngủ cố định.
• Tập thể dục đều đặn.
• Ăn uống lành mạnh, cân bằng.

3- Tránh các cơ chế đối phó sai lầm

Người mắc OCD đôi khi cố gắng đối phó bằng cách:

• Tránh các tình huống kích hoạt ám ảnh của họ.
• Sử dụng rượu hoặc ma túy để tự trấn tĩnh.

Việc tránh né hoặc lạm dụng chất kích thích là những chiến lược cần tránh vì chúng không giải quyết được nguyên nhân cốt lõi của rối loạn.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nên đi khám bác sĩ chuyên khoa sức khỏe tâm thần khi các ám ảnh và hành vi cưỡng chế của bạn chiếm quá nhiều thời gian (Nguồn: Sưu tầm)

Bạn cần đi khám bác sĩ (chuyên gia sức khỏe tâm thần) khi các triệu chứng OCD bắt đầu gây ra căng thẳng đáng kể và suy giảm chức năng trong cuộc sống của bạn.

1. Khi triệu chứng gây suy giảm chức năng đáng kể

Việc chẩn đoán OCD yêu cầu các triệu chứng phải gây ra căng thẳng đáng kể hoặc suy giảm chức năng trong các lĩnh vực quan trọng của cuộc sống, bao gồm cá nhân, gia đình, xã hội, nghề nghiệp, hoặc các lĩnh vực quan trọng khác.

• Thời gian bị chiếm dụng quá nhiều: Nếu những suy nghĩ ám ảnh hoặc hành vi cưỡng chế tiêu tốn của bạn ít nhất một giờ mỗi ngày.
• Không thể kiểm soát: Bạn không thể kiểm soát những suy nghĩ hoặc hành vi của mình, ngay cả khi bạn nhận ra chúng là quá mức.
• Ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày: Các hành vi và suy nghĩ này gây ra vấn đề đáng kể trong cuộc sống hàng ngày của bạn, chẳng hạn như làm gián đoạn công việc, học tập, hoặc các mối quan hệ xã hội.

2. Khi xuất hiện các yếu tố nguy cơ nghiêm trọng

Nếu bạn đang cố gắng đối phó với OCD bằng các hoạt động không lành mạnh, việc đi khám bác sĩ trở nên cấp thiết:

• Sử dụng chất kích thích: Nếu bạn đang sử dụng rượu hoặc ma túy để tự trấn tĩnh hoặc cố gắng xoa dịu lo lắng do OCD.
• Tránh né quá mức: Nếu bạn bắt đầu tránh các tình huống kích hoạt ám ảnh của mình, điều này có thể làm giảm chất lượng cuộc sống và giới hạn khả năng hoạt động của bạn.

Như vậy, bất cứ khi nào bạn cảm thấy OCD không còn là những hành vi kỳ quặc đơn thuần mà đã trở thành gánh nặng, làm giảm chất lượng cuộc sống hoặc khả năng hoạt động hàng ngày của bạn, đó là lúc cần tìm kiếm sự trợ giúp từ chuyên gia sức khỏe tâm thần để bắt đầu các phương pháp điều trị hiệu quả.

Cách phòng ngừa tái phát OCD

Việc phòng ngừa tái phát OCD chủ yếu là duy trì phương pháp điều trị hiệu quả và áp dụng các chiến lược đối phó tích cực.

Dưới đây là các biện pháp chính để phòng ngừa tái phát OCD:

1. Duy trì điều trị dài hạn (Maintenance Treatment)

OCD ở người lớn thường được coi là một tình trạng mạn tính, với các triệu chứng có xu hướng “dao động” theo thời gian. Do đó, việc duy trì điều trị là yếu tố then chốt để ngăn ngừa tái phát.

Điều trị bằng thuốc (Nguồn: Sưu tầm)

• Điều trị bằng thuốc: Các nghiên cứu chỉ ra rằng duy trì dùng thuốc lâu dài có thể giúp duy trì sự thuyên giảm (remission).
  • Giảm tái phát: Tỷ lệ tái phát ở những người tiếp tục điều trị bằng thuốc trong 2 năm chỉ bằng một nửa so với những người ngừng điều trị sau khi có đáp ứng ban đầu (25–40% so với 80%).
  • Thời gian duy trì: Nếu một người trẻ tuổi đã đáp ứng với thuốc (SSRI), điều trị nên tiếp tục trong ít nhất 6 tháng sau khi triệu chứng thuyên giảm.
  • Điều trị cả đời: Sau 2 đến 4 lần tái phát, việc duy trì thuốc lâu dài hoặc suốt đời có thể được khuyến nghị.
• Kết hợp trị liệu hành vi (CBT): Tỷ lệ tái phát được báo cáo là thấp hơn một chút ở những bệnh nhân nhận được liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) cùng với thuốc.
  • Liệu pháp chuyên biệt: Cũng tạo ra lợi ích lâu dài.

2. Sử dụng chiến lược đối phó tích cực (Positive Coping Strategies)

Các can thiệp bao gồm việc hướng dẫn cho bệnh nhân cách kiểm soát căng thẳng và lo lắng liên quan đến OCD bằng cách sử dụng các chiến lược đối phó tích cực. Việc kiểm soát căng thẳng là rất quan trọng vì các triệu chứng OCD có thể trở nên tồi tệ hơn khi căng thẳng.

3. Kiểm soát triệu chứng phụ và yếu tố kích hoạt

• Tránh hành vi tránh né (Avoidance) và Lạm dụng Chất gây nghiện: Đây là những cơ chế đối phó không lành mạnh và nên tránh, vì chúng không giải quyết được vấn đề cốt lõi.
• Quản lý bệnh lý đồng mắc (Comorbidity): OCD thường đi kèm với các rối loạn khác như rối loạn lo âu và trầm cảm. Việc xử lý các rối loạn đồng mắc này là rất quan trọng khi lập kế hoạch can thiệp.
• Phản ứng nhanh với tái phát: nếu xảy ra tái phát, người mắc OCD nên được gặp chuyên gia y tế càng sớm càng tốt thay vì phải chờ đợi theo lịch trình thông thường.

Tóm lại, phòng ngừa tái phát OCD hiệu quả nhất bao gồm việc tiếp tục điều trị kết hợp (Liệu pháp EX/RP và SSRI) trong thời gian dài, duy trì lối sống lành mạnh (ngủ, tập thể dục, ăn uống), và tránh các cơ chế đối phó không lành mạnh (tránh né, lạm dụng chất kích thích).

Lời khuyên từ bác sĩ

I. Ưu tiên tìm kiếm đánh giá và điều trị chuyên môn

1. Đánh giá toàn diện: Điều quan trọng là phải tìm kiếm sự đánh giá tâm lý xã hội từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần để phát hiện các yếu tố rủi ro và xác định cơ hội điều trị.

2. Thiết lập quan hệ trị liệu: Mối quan hệ giữa bệnh nhân và chuyên gia được coi là nền tảng của việc chăm sóc sức khỏe tâm thần. Hãy cố gắng xây dựng mối quan hệ hỗ trợ, chuyên nghiệp và đáng tin cậy với chuyên gia của bạn.

II. Tuân thủ kế hoạch điều trị

Các phương pháp điều trị OCD hiệu quả thường bao gồm tâm lý trị liệu và/hoặc thuốc:

1. Tham gia liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): CBT là một trị liệu tâm lý giúp người bệnh nhận ra lối suy nghĩ tiêu cực hoặc bị bóp méo với mục đích thay đổi suy nghĩ và hành vi để phản ứng tích cực hơn. CBT đã được chứng minh là có hiệu quả tương đương hoặc thậm chí tốt hơn các hình thức trị liệu tâm lý hoặc thuốc tâm thần khác.

2. Tuân thủ thuốc (nếu được kê đơn): Các thuốc ức chế tái hấp thu Serotonin chọn lọc (SSRI) như Escitalopram, Fluoxetine, Fluvoxamine, Paroxetine, và Sertraline, được cấp phép cho các chỉ định liên quan đến OCD, trầm cảm và lo âu.

III. Chiến lược lối sống và đối phó

Bạn nên tập trung vào việc áp dụng các chiến lược tăng cường sức khỏe tổng thể:

• Dinh dưỡng và chế độ ăn uống: Cân nhắc điều chỉnh chế độ ăn uống để đạt được mục tiêu dinh dưỡng. Luôn khuyến khích lựa chọn thực phẩm lành mạnh dựa trên sở thích cá nhân.
• Kiểm soát căng thẳng: Bác sĩ có thể cung cấp các nguồn lực về kỹ thuật để kiểm soát căng thẳng hiệu quả và chiến lược đối phó tích cực. Stress mạn tính có liên quan đến sự phát triển của các bệnh mạn tính.

Bệnh OCD hoàn toàn có thể được kiểm soát và cải thiện nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng phương pháp và có sự đồng hành từ chuyên gia. Quá trình này đòi hỏi sự kiên trì, thấu hiểu và hỗ trợ liên tục, giúp người bệnh dần lấy lại niềm tin và cân bằng cảm xúc. Tại Phòng khám Tâm lý – Tâm thần Đức Tâm An, các bác sĩ chuyên khoa và chuyên gia trị liệu tâm lý luôn đồng hành cùng bạn trên hành trình vượt qua OCD bằng phác đồ điều trị đa phương thức và chuyên biệt hoá, an toàn và toàn diện – kết hợp y học hiện đại, liệu pháp tâm lý và chăm sóc tinh thần sâu sắc.

Nếu bạn hoặc người thân đang có dấu hiệu rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) như lo âu quá mức, kiểm tra lặp lại hay sợ hãi vô lý, đừng ngần ngại tìm đến sự hỗ trợ chuyên môn. Việc thăm khám và can thiệp sớm sẽ giúp giảm triệu chứng, phục hồi cảm xúc và nâng cao chất lượng sống đáng kể.

Liên hệ tư vấn bởi Phòng khám Tâm lý – Tâm thần Đức Tâm An:

• Địa chỉ: Số 15, ngõ 156 Lê Trọng Tấn, phường Phương Liệt, TP. Hà Nội
• Hotline: 091.630.3383
• Website: https://phongkhamductaman.com/
• Fanpage: Phòng khám Tâm lý – Tâm thần Đức Tâm An
• TikTok: bacsitamly.atd

Đặt lịch hẹn ngay hôm nay để được tư vấn và điều trị một cách toàn diện và khoa học!